بلاگ
برای داشتن بازی دو نفره، این اسباب بازی ها رو بگیر
بازی بدون اسباب‌بازی با کودک
در دنیایی پر از اسباب‌بازی‌های رنگارنگ و پرصدا، معمولاً والدین فکر می‌کنند هرچه وسایل بیشتری برای بازی بخرند، رشد کودک سریع‌تر می‌شود. اما واقعیت در جهت مخالف است.
در یکی از پژوهش‌های معروف که با حضور ۷۸ خانواده انجام شد، محققان دو وضعیت را بررسی کردند:
1️⃣ وقتی والدین با کودکشان با اسباب‌بازی بازی می‌کردند
2️⃣ وقتی هیچ اسباب‌بازی‌ای در کار نبود
نتیجه؟ ✨
در حالت دوم، یعنی وقتی هیچ اسباب‌بازی‌ای نبود، تعامل، لبخند، و ارتباط چشمی چند برابر شد.
من، مصطفی قاسمی، گفتاردرمانگر کلینیک گفتاردرمانی یلدا، بارها در جلسات واقعی تجربه کرده‌ام:
وقتی والدین تمام توجهشان را به خود کودک می‌دهند — و نه وسایل اطراف — گفتار، ارتباط و تمرکز او جهش پیدا می‌کند.
چرا بازی بدون اسباب‌بازی مؤثر است؟
وقتی اسباب‌بازی وجود ندارد، مغز کودک مجبور می‌شود از خلاقیت، توجه چشمی و زبان بدن استفاده کند تا ارتباط برقرار کند.
در چنین فضایی، گفت‌وگو و تعامل طبیعی شکل می‌گیرد.
📘 به زبان ساده:
اسباب‌بازی واسطه است، اما اگر همیشه بین تو و کودکت بایستد، اجازه نمی‌دهد ارتباط مستقیم و واقعی برقرار شود.
در جلسات درمانی، کودکانی که در محیط‌های بدون محرک زیاد و پر از گفت‌وگو تمرین می‌کنند، معمولاً در مدت کوتاه‌تری پیشرفت کلامی نشان می‌دهند.
سه دلیل علمی برای بازی بدون اسباب‌بازی
۱️⃣ توجه کامل والدین
وقتی هیچ وسیله‌ای در میان نیست، نگاه و ذهن تو تماماً سمت فرزندت است.
او این را حس می‌کند و مغزش فعال‌تر می‌شود.
✨ کودکانی که «نگاه دیده‌شدن» را تجربه می‌کنند، میل بیشتری به گفتار و تقلید دارند.
۲️⃣ تقویت مهارت‌های ارتباطی
در نبود اسباب‌بازی، عناصر اصلی ارتباط فعال می‌شوند:
چشم 👁️
چهره 🙂
صدا 🗣️
بدن 👐
این چهار عنصر همان پایه‌های رشد گفتار هستند.
یعنی درست همان چیزی که در گفتاردرمانی دنبال می‌کنیم.
در یکی از جلسات یلدا، مادر “نفس” می‌گفت:
«فقط پنج دقیقه بدون هیچ وسیله‌ای، نشستم روبه‌روش و باهاش صحبت کردم. انگار تازه ارتباطمون شروع شد!»
و دقیقاً از همان‌جا مسیر رشد گفتارش سرعت گرفت.
۳️⃣ بازی ساده، مغز پیچیده‌تر
تحقیقات نشان داده‌اند فعالیت‌های ساده‌ای مثل قایم‌باشک، تقلید چهره یا آوازهای ریتمیک، بخش‌های گسترده‌تر مغز را درگیر می‌کنند تا بازی‌های پرصدا و دیجیتال.
چرا؟
چون کودک باید خودش کشـف کند، تخیل کند و واکنش نشان دهد.
چگونه در خانه بازی بدون اسباب‌بازی انجام دهیم؟
در جلسات آموزش والدین، من سه گام ساده پیشنهاد می‌کنم که اجرای آن‌ها روزی فقط ۱۰ دقیقه زمان می‌خواهد.
گام اول: قطع حواس‌پرتی‌ها
تلفن را کنار بگذار، تلویزیون را خاموش کن و حتی اگر می‌توانی، روی زمین بنشین.
در همان سطح نگاه او قرار بگیر و لبخند بزن.
گام دوم: شروع گفت‌وگو از دل بازی
از صداهای طبیعی استفاده کن (مثل «بوو»، «پام پام»، «هاپ»)
چهره‌ات را زنده نگه دار. فرزندت عاشق تغییر حالت توست.
نکته مهم این است که بازی نباید آموزش مستقیم باشد؛ مثل گفتن «بگو چی شد» یا «درستش کن».
فقط با صدا، نگاه و واکنش طبیعی همراهش شو.
گام سوم: خاتمه با آغوش
وقتی ارتباط از دل بازی می‌جوشد، پایانش حتماً باید با آغوش یا لبخند تمام شود، نه “بسه دیگه!”
این حس امنیت، مغز کودک را آماده‌ی تجربه‌های بعدی می‌کند.
تجربه‌ی بالینی من از یلدا
در کلینیک گفتاردرمانی یلدا، برای بعضی خانواده‌ها، تمرین «بازی بدون اسباب‌بازی» اولین تکلیف خانگی است.
و تقریباً همیشه بعد از دو هفته، این جمله تکرار می‌شود:
«حرف زدنش بیشتر شده!»
چون وقتی کودک احساس می‌کند ارتباط با پدر و مادرش لذت‌بخش است، خودش دوست دارد بیشتر حرف بزند.
در یکی از جلسات پسر سه‌ساله‌ای داشتیم که به‌جای بازی با ماشین، فقط دست پدرش را گرفته بود و می‌خندید.
پدرش گفت: «اولین بار بود خودش صدا تولید کرد و گفت دَددَ!»
همان صدای کوچک، اولین قدم رشد گفتار او بود.
اشتباه رایج والدین
خیلی از والدین فکر می‌کنند اگر کودک بازی نکند یا وسیله نداشته باشد، «یاد نمی‌گیرد».
اما آموزش واقعی از ارتباط شروع می‌شود، نه از وسیله.
اسباب‌بازی فقط ابزاری است برای ایجاد فرصت تعامل،
نه جایگزین خودِ ارتباط.
تمرین ۱۰ دقیقه‌ای امروز
🕐 برای خودت زنگ هشدار بگذار.
هر روز فقط ۱۰ دقیقه بدون هیچ وسیله‌ای با فرزندت وقت بگذران.
✅ روبه‌رو بنشین
✅ تماس چشمی برقرار کن
✅ خنده را وارد بازی کن
✅ به صداهای او جواب بده
همین تمرین ساده، بیش از هر اسباب‌بازی هوشمندی مغز گفتاری فرزندت را فعال می‌کند.
جمع‌بندی
بازی بدون اسباب‌بازی یعنی بازگشت به اصلِ ارتباط انسان با انسان.
در این فضا، لبخندها معنا پیدا می‌کنند، صداها شنیده می‌شوند، و گفتار رشد می‌کند.
برای رشد گفتار کودکان، نیازی به وسایل گران‌قیمت نیست؛
کودک تو فقط یک چیز می‌خواهد:
حضور، نگاه، و عشق واقعی تو.
