بلاگ
کتاب خواندن برای کودک زیر دو سال؛ از نگاه یک گفتاردرمانگر
بارها در جلساتم در کلینیک یلدا از پدر و مادرها شنیده‌ام:
«دکتر قاسمی، بچه‌مون هنوز خیلی کوچیکه، کتاب خوندن براش فایده‌ای داره؟!»
و جواب من همیشه این است:
✅ بله، و اتفاقاً هرچه زودتر شروع کنید، اثرش عمیق‌تر است.
در این مقاله می‌خواهم از نگاه یک گفتاردرمانگر برایتان بنویسم که چرا و چطور باید برای کودک زیر دو سال کتاب بخوانید، و چطور همین کار ساده می‌تواند پایهٔ مهارت‌های زبانی و ارتباطی فرزندتان را بسازد.
چرا کتاب خواندن برای کودک زیر دو سال مهم است؟
در سالهای اول زندگی، مغز کودک مثل خاکِ نرم و آماده‌ای است که هر تجربهٔ حسی و زبانی در آن ریشه می‌دواند.
وقتی برای کودکتان کتاب می‌خوانید، در واقع دارید به او می‌آموزید:
- گوش دادن و تمرکز روی صداها؛
- دنبال کردن تصویر و مفهوم؛
- ارتباط میان واژه و تصویر؛
- لذت از تعامل دونفره.
در تجربه‌های من در کلینیک یلدا، والدینی که از ماه‌های ابتدایی شروع به کتاب‌خوانی کرده‌اند، در دو سالگی کودکی دارند که بهتر گوش می‌دهد، سریع‌تر کلمات را درک می‌کند و با اشتیاق ارتباط برقرار می‌کند.
مرحله اول: انتخاب کتاب مناسب
کتاب برای کودک زیر دو سال باید:
- بزرگ و محکم (دایره‌ای یا مقوایی) باشد تا کودک بتواند لمسش کند.
- تصاویر واضح، رنگ‌های شاد و متن کوتاه داشته باشد.
- از مفاهیم روزمره حرف بزند؛ مثلاً «حیوانات مزرعه»، «وسایل حمام»، «اعضای بدن».
در کتاب‌های پیشنهادی من معمولاً جمله‌ها خیلی کوتاه‌اند؛ مثلاً فقط:
«سگ پارس میکنه! هاپ هاپ!»
این جمله‌های ساده برای مغز کودک، حکم طلا را دارند. او از طریق صدا، تصویر و واکنش شما، زبان را یاد می‌گیرد.
مرحله دوم: چطور باید کتاب بخوانیم؟
خیلی از والدین اشتباهشان همین‌جاست. آن‌ها کتاب را مثل یک سخنران می‌خوانند و انتظار دارند کودک ساکت بنشیند.
اما کتاب‌خوانی برای کودک زیر دو سال، یک بازی تعاملی است نه یک سخنرانی!
چند نکته عملی از تجربهٔ من:
- وقتی می‌گویید «سگ پارس میکنه»، واقعاً صدای سگ را درآورید 🐶
- از حرکات دست و چهره استفاده کنید.
- هنگام گفتن «هورا!» دست‌هایتان را بالا ببرید.
- گاهی جمله را اشتباه بگویید تا کودک شما را تصحیح کند (مثلاً بگویید: «گربه می‌گه هاپ هاپ!» و منتظر واکنش او بمانید).
این شوخی و تعامل باعث می‌شود توجه، درک شنیداری، و گفتار کودک هم‌زمان فعال شوند.
مرحله سوم: کودک را درگیر کنید
اگر کودکتان ورق زدن بلد نیست، کمکش کنید صفحات را لمس کند.
کتاب را جلوی چشمانش نگه دارید، نه روبه‌رویتان.
هر چند صفحه یک‌بار مکث کنید و به چشمانش نگاه کنید — این ارتباط چشمی، پایهٔ گفتار است.
در یکی از جلسات، مادری به من گفت: «دکتر، وقتی کتاب می‌خونم و صدای حیوانات درمیارم، پسرم می‌خنده و دست می‌زنه، ولی حرف نمی‌زنه.»
من پاسخ دادم:
«فعلاً مهم نیست که حرف بزنه، مهم اینه که داره درگیر می‌شه. این یعنی داره یاد می‌گیره چطور گوش بده، توجه کنه، و ارتباط برقرار کنه. گفتار خودش میاد.»
نکته طلایی: احساس لذت، زیربنای یادگیری است
هیچ تمرینی مثل کتاب‌خوانی با لبخند اثر ندارد.
کودک باید حس کند کتاب یعنی شادی و ارتباط با والد.
اگر فقط به نیت آموزش بخوانیم، کودک خسته می‌شود و مغز او در حالت دفاعی می‌ماند.
من همیشه می‌گویم:
«کتاب را نه برای یاد دادن، بلکه برای با هم بودن بخوانید.»
اشتباهات رایج والدین
❌ خواندن طولانی و بدون مکث؛
❌ انتخاب کتاب‌های با جمله‌های زیاد؛
❌ جلوگیری از لمس و ورق زدن کودک؛
❌ بی‌توجهی به واکنش‌های بدن و نگاه کودک.
این مسیر باید پر از صدا، خنده و هیجان باشد، نه خشک و رسمی.
نتیجهٔ کار والدینِ کتاب‌خوان
در کلینیک یلدا، کودکان والدینی که به شکل منظم برایشان کتاب می‌خواندند، معمولاً:
- در ۱۸ ماهگی از واژگان بیشتری استفاده می‌کردند؛
- تمرکز بالاتری در بازی‌ها داشتند؛
- و درک شنیداری قوی‌تری نشان می‌دادند.
مطالعات علمی هم تأیید کرده است که کتاب‌خوانی زودهنگام، رشد مغز زبان را تا ۳۰٪ افزایش می‌دهد!
تمرین پیشنهادی من برای شما 💬
امروز فقط سه دقیقه وقت بگذارید و برای فرزندتان کتاب بخوانید.
کتابی ساده با تصویر حیوانات انتخاب کنید و با هیجان صداها را درآورید.
به چشمانش نگاه کنید، از او سؤال کنید، اجازه دهید ورق بزند.
همین تمرین سه‌دقیقه‌ای، دنیای یادگیری او را متحول می‌کند.
جمع‌بندی
کتاب خواندن برای کودک زیر دو سال، فقط یاد دادن نیست ، بلکه پرورش عشق به کلمه و ارتباط است.
هر بار که می‌نشینید و با او کتاب می‌خوانید، دارید شاخه‌ای از درخت گفتارش را آب می‌دهید.
باور کنید، هیچ کودک دو سالهای برای کتاب‌خواندن زود نیست.
شروع امروز، یعنی آینده‌ای پُر از واژه، فهم و گفتگو.
