بلاگ
۵ عادت سمی والدین که قاتل گفتار کودک هستند
رفتارهای اشتباه والدین در رشد گفتار کودک؛ پنج خط قرمز که باید همین امروز متوقفشان کنید
تقریباً همه‌ی والدین نگران رشد گفتار فرزندشان‌اند. بعضی‌ها مدام می‌پرسند «نکنه دیر حرف بزنه؟»، یا «چرا هنوز جمله‌هاش ناقصه؟».
اما در کلینیک یلدا بارها دیده‌ام که خودِ والدین، ناخواسته با چند رفتار معمول، مانع رشد گفتار کودک می‌شوند.
در این مقاله می‌خواهم همان پنج رفتار مهم را برایت توضیح بدهم — با تجربه‌های واقعی از کار بالینی‌ام — تا بدانی چطور می‌توانی با تغییر چند عادت کوچک، مسیر گفتار را بازسازی کنی.
۱️ پرسیدن بیش از حد سؤال؛ به جای ارتباط، استرس می‌سازد
در ظاهر شاید فکر کنیم پرسیدن پرسش‌های مداوم («این چیه؟»، «اسمش چیه؟») باعث یادگیری زبان می‌شود، اما در واقع مغز کودک را در حالت اضطراب قرار می‌دهد.
وقتی مدام از کودک سؤال می‌کنیم، ذهنش فرصتی برای پردازش و فکر کردن ندارد.
در نتیجه گفتارش کاهش می‌یابد و به حالت انفعال می‌رود.
در یکی از جلسات یلدا یادم هست مادری که مرتب با هیجان از پسر دوساله‌اش سؤال می‌کرد، بعد از چند هفته تمرینِ «سکوتِ هدفمند» دید که کودک خودش شروع به صحبت کرد.
✨ راهکار جایگزین:
به‌جای پرسش پی‌درپی، از جملات توصیفی استفاده کن. مثلاً بگو:
«وای چه ماشین قرمزی!»
این کار ذهن کودک را به سمت گفتن سوق می‌دهد، نه جواب دادن اجباری.
۲️ استفاده زیاد از گوشی و صفحه‌نمایش
وقتی کودک زیاد در معرض موبایل یا تلویزیون قرار بگیرد، فقط شنونده‌ی منفعل می‌شود. یعنی تمام اطلاعات را می‌گیرد، اما هیچ فرصتی برای بازگو کردن ندارد.
گوشی، جای ارتباط انسانی را می‌گیرد و کودک یاد می‌گیرد ساکت باشد و «تماشا کند».
در جلسات کلینیک بارها دیده‌ام کودکانی که بیش از یک ساعت در روز فیلم می‌بینند، در گفتار خود تأخیر دارند و برای برقراری تماس چشمی دچار مشکل‌اند.
✅ راهکار جایگزین:
زمان تماشای صفحه را محدود کن.
بعد از هر ویدیو یا انیمیشن، با او گفت‌وگو کن:
«چه دیدی؟ چه جالب بود!» — هدف گفتن، نه دیدنِ صرف.
۳️ پیش‌بینی و برآورد زودهنگام خواسته‌های کودک
به عنوان والد، گاهی از نگاه کودک می‌فهمی چه می‌خواهد.
اما اگر قبل از اینکه او بخواهد، نیازش را برآورده کنی، فرصت تمرین گفتار را ازش می‌گیری.
در یکی از کیس‌ها، مادری به‌محض حرکت کودک به سمت لیوان، سریع آب را می‌داد.
وقتی یاد گرفت چند ثانیه صبر کند تا فرزندش «آب» را بگوید، گفتارش جهش کرد.
✨ راهکار جایگزین:
هنگام درخواست، مکث کن و لبخند بزن.
بگذار او تلاش کند گفتار را بسازد.
این فضا همان نقطه‌ی طلایی رشد گفتار است.
۴️ ایراد گرفتن مداوم؛ قاتل اعتماد به نفس کودک
ما والدین، از روی دلسوزی گاهی اشتباهات تلفظی کودک را اصلاح می‌کنیم.
اما اگر این اصلاح‌ها زیاد تکرار شود، کودک از اشتباه کردن می‌ترسد و ترجیح می‌دهد سکوت کند.
در یلدا کودکی داشتم که می‌گفت «توپ دَه» به‌جای «توپ بده».
مادرش هر بار اصلاحش می‌کرد تا اینکه کودک دیگر اصلاً آن جمله را نمی‌گفت.
وقتی یاد گرفت به جای اصلاح مستقیم، جمله‌ی درست را در پاسخِ طبیعی تکرار کند («آره توپ بده»)، کودک دوباره شروع کرد به ارتباط.
✅ راهکار جایگزین:
به جای ایراد مستقیم، مدل درست را در گفتار خودت تکرار کن.
یادگیری از الگو طبیعی‌تر از شنیدن “اشتباه گفتی!” است.
۵️ بی‌توجهی یا انتظارِ «خودش درست می‌شود»
گاهی بعضی والدین از روی آرامش یا مشغله می‌گویند:
«بذار خودش حرف زدن رو یاد بگیره».
اما اگر کودک دچار تأخیر گفتاری باشد، گذشت زمان کافی نیست؛ حتی ممکن است وضعیت سخت‌تر شود.
در تجربه‌های من، کودکانی که به‌موقع ارزیابی و مداخله دریافت کردند، بیش از ۹۰٪ به گفتار طبیعی رسیدند.
در مقابل، تأخیر در مراجعه باعث گرفتاری بیشتر خانواده‌ها شد.
✨ راهکار جایگزین:
اگر حس می‌کنی گفتار فرزندت نسبت به هم‌سن‌هایش کمتر است،
حتماً با گفتاردرمانگر مشورت کن.
ارزیابی اولیه هیچ آسیبی ندارد، اما تأخیر می‌تواند مانع رشد طولانی‌مدت شود.
چرا این پنج رفتار بیشتر از ژنتیک تأثیر دارند؟
شاید عجیب باشد، اما رفتار و محیط خانوادگی بیشترین نقش را در تحریک مغز گفتاری دارد.
رفتاری که احساس امنیت، لذت و تشویق ایجاد کند، باعث فعال شدن نواحی گفتار در مغز می‌شود.
اما وقتی کودک در محیطی پر از سؤال، انتقاد یا بی‌توجهی باشد، ذهنش به جای گفتار، به دفاع می‌رود.
در یلدا بارها به والدین گفته‌ام:
«شما اولین گفتاردرمانگر فرزندتان هستید.»
هر رفتار، هر نگاه، هر کلمه‌ی شما آموزش است.
تمرین روزانه‌ی یلدا برای والدین
🔹 هر روز پنج دقیقه تصمیم بگیر هیچ‌کدام از پنج رفتار بالا را انجام ندهی.
فقط تماشا کن، گوش بده، و با لبخند همراهی کن.
🔹 در لحظه‌هایی که خواستی سؤال بپرسی یا کمک کنی، به خودت بگو:
«الان وقت تمرین ارتباط است، نه نتیجه!»
این تمرین کوچک، اگر مداوم باشد، در کمتر از یک ماه تغییر محسوسی در گفتار کودک ایجاد خواهد کرد.
جمع‌بندی
پنج رفتار ساده اما اشتباه می‌توانند مانع از رشد گفتار کودک شوند:
۱. پرسیدن بیش از حد سؤال
۲. استفاده زیاد از گوشی
۳. پیش‌بینی نیازها پیش از بیان
۴. ایرادگیری مداوم
۵. بی‌توجهی به ارزیابی گفتار
با اصلاح هر یک، فضای امن و حمایتی برای رشد گفتار ایجاد می‌شود.
تو، به‌عنوان والد، چه مادر باشی چه پدر، نقش کلیدی در ساختن دنیای ارتباط فرزندت داری.
با مهر و تجربه از دل جلسات کلینیک گفتاردرمانی یلدا 🌱
